بهداشت در اسلام

رفتارهای  سالم  از زمان  پیدایش انسان و بر اثر تجربیاتی که کسب  کرده است  فکر او را مشغول ساخته  تا برای تامین امنیت  جسمی و روحی  خویش آئینی را گرد آوری و از آن بهره جوید و در هر زمان این تندرستی  معنی و مفهوم  خاصی را برای خود داشته ولی از زمان پیدایش  دین که مفهوم سلامتی  را در خود جای داده  پایه  و اساس محکمی را برای  خود به پا داشته است . بطوریکه در آئین حیات بخش  اسلام که اهمیت زیستن  در محیط سالم را سر لوحه تمام احکام  زندگی بشر قرار داده که آنهم بدلیل ارزش سلامتی  جسم در پیشبرد اهداف  اسلامی  نظیر عبادت در محیط سالم  و آرام  برای  پروردگار یکتا ی عالم  و غلبه بر  خباثت ها بحث هایی  انجام گرفته و توجه  خاصی را به آن معطوف داشته اند. در قسمتی  از سوره بقره  برای هدایت انسان در رعایت راههای سلامت اشاراتی شده است.

    اجرای دستورات حیات بخش  اسلام- راههای  پیشرفت انسان در بر آورد نیازهای  جسمی را  توانا تر  می سازد تا مسلمانان  برای اثبات موضوع در سلامت پیشتاز و الگوی  جوامع  دیگر  باشند  و این  را ثابت نمایند که جنبه های رفتار صحیح  و آسایش جسمی  و روانی  و اجتماعی  هر فرد  شایستگی های  معنوی به دنبال  دارد . و ما در مقابل  این شایستگی  ها با ملائکه  همتراز شده و رضایت  الهی  را جلب خواهیم کرد .  زیرا  مصداق  آن  روشنی اعمال صالحه  و عبادات  ثمربخش است  که  مایه خوشنودی  پروردگار می گردد.

برای پیشگیری از رفتارهای پر مخاطره  در سلامت انسان الهام گرفتن از تعالیم  اطباء اسلامی ، پیامبران  و پیشوایان اسلامی چراغ  هدایتی  خواهند بود تامین بهداشت فردی و مبارزه  آلودگی ها و تامین  نیازهای  دنیوی  و اخروی  قابل  توجه مسلمانان در هر زمان می باشد و در مناجات نعز حضرت امام علی بن الحسین (ع) سلامت دنیا و آخرت درخواستی  شایسته از پروردگار است که  برای  آن تلاش آگاهانه نیاز است.

    برای انسان مسلم ابتدا رعایت  دستورات خاص بهداشت فرد در سلامت جسم و عبادت به پروردگار  یکتا نیاز می باشد و برای  تامین آن نیز  مثل مسائل وحدت  اسلامی  همکاری  یکایک مسلمانان ضرورت دارد لذا  لازم است  بدانیم که سلامت هر  کدام از افراد بر سلامت  جمع و سلامت  جامعه  و محیط هم بر امنیت بهداشت فردی  لازم و تاثیر پذیر بوده و بهداشت فردی  رعایت گروهی  از  آداب و دستوراتی  است  که به انسان برای تامین و نگهداری  سلامتی  نیاز است  تا بتواند کارهای  روزانه خویش را براحتی  و با اصول صحیح انجام داده  و جامعه خویش را ترقی دهد.

   انسانی که به اهمیت بهداشت فردی  خویش واقف است در پی این است که آگاهی های  خویش را در ارتباط  با زندگی  اجتماعی و تماس با محیط طوری تنظیم  نماید که  این رفتار های  صیحیح  بهداشتی  اثرات مثبتی  را در جامعه  بجای گذارد. محیط سالم پرورش دهنده  انسان  سالم و او نیز در نگهداری از محیط خویش موظف به اجرای قوانین حفاظت  از آن می باشد اساس تامین بهداشت فردی ، تغذیه  صحیح ، نظافت  بدن و لباس ، داشتن فعالیت های  ورزشی  خواب کافی  ، استراحت و پیش  گیری  از بیماریهای  واگیردار  و آگاهی از راههای  کنترل  بیماریهای  عیر واگیر و سالم سازی روح  و روان می باشد . رعایت موازین  بهداشتی  همیشه تامین کننده سلامتی انسان هاست  و باید با آگاهی کامل و با دقت  بیشتر به پا بر جایی آن تلاش نماید . عکس موارد گفته شده مثل عدم  رعایت  نظافت فردی . عصبانیت  .پرخوری ، تنبلی ، عدم استراحت و افکار ناسالم سلامتی عموم مردم را به مخاطره می اندازد بطوریکه  در نهج البلاغه حفظ جان و سلامت از حقوقی است  که بر عهده انسانها گذاشته  شده است . در بهداشت فردی  بیشتر بحث از نظافت و تمیزی  اعضا ی بدن  از جمله  پاها و دستها و استفاده  از صابون برای نظافت و تمیزی و نیز بوبری سخن به میان  می آید که البته موضوع فراتر از آن است  که میتوان آن را به کنترل بیماریها  پوستی و قلبی وتنفسی و تقویت اعصاب و روان  گسترش دارد.

    پوست مهمترین  عضو بدن بوده که در صورت عدم تامین سلامتی آن اولین سد دفاعی بدن از بین رفته و صدمات جبران ناپذیر  را برای  خود وارد نموده ایم  که عوامل گوناگونی از جمله برخورد با وسایل تیز وبرنده و گرما و سرما به آن آسیب رسانده و می تواند بیماریهای  گوناگونی  از جمله ایدز و  هپاتیت  و بیماریهایی عفونی دیگر را به انسان انتقال دهد . و یا عدم درک لمس و حس و یا از بین رفتن غدد عرق و عدم دفع مواد زاید  و چربی ها مشکلات خاصی را بر انسان  بوجود آورد .

   تمیز نگه نداشتن پوست و آلودگی  آن  با گردو غبار باعث عدم ترمیم پوست و جایگزینی  سلولهای  جدید می گردد لذا نظافت وشستشوی پوست حداقل  هفته ای دوبار آن را تمیز و شاداب  و روحیه را زنده  و رابطه انسانها را تداوم می بخشد. شعار النظافت  من الایمان  برای  پاگیزگی  مسلمانان  توصیه شده است و در قرآن کریم نیز بعنوان ثمرۀ ایمان و پاگیزگی  بر آن  تاکید می کنند لذا یک مومن نمی تواند به نظافت وپاگیزگی  بی اعتنا  باشد  و چهره ژولیده و کثیف داشته باشد. خداوند پاکیزه است ، پاکیزه را دوست دارد  و نظیف است و نظافت  را دوست دارد . یا اینکه خداوند از چرکین بودن و ژولیدگی متنفر است (نهج الفصاحه) .

   انسانها با کوچکترین غفلت خویش می تواند این مهمترین  نعمت الهی را از دست دهد حتی گزش حیوانات موذی  و پارگی  قسمتی  از سطح آن بشدت عوامل  عفونت زا را انتقال می دهد مثل بیماری کزاز ، هاری ، سیاه زخم، و یا جذب مواد شیمیایی که هر کدام می تواند خطر بزرگی  را برای سلامتی بجای  گذارد .

یا بیماریهای  مثل چرب پا گال  و آلودگی  به شپش  یا بیماری سالک (که توسط پشه خاکی  انتقال پیدا کرده ) و یا سیاه زخم که از حیوان آلوده به پوست ضیف  انتقال پیدا می کند.

بیماریهای  و  عواملی که می تواند بهداشت فردی را مورد تهدید قرار دهد تعدادی از این بیماریها بقرار زیر است.

1-                 آکنه یا جوش جوانی که بصورت کیست های  چرکی درزیر پوست ظاهر میشود.

2-                 عرق سوز  و حساسیت های پوستی  در اثر تمیز نگه نداشتن بین پاها  و عدم تعویض کنه کودکان  و یا مواد شیمیائی مثل صابون  و شامپو یا مواد آرایشی  و   الیاف های مصنوعی  ایجاد حساسیت میکند.

3-                 عرق  کردن و بوی نا مطبوع آن : عرق کردن خود نعمت الهی است  و تمیز ننمودن   مواد زاید  آن  باعث بوهای  نا خوشایندی را سبب می شود.

4-                  زگیل  و بیماریهای  قارجی  : مهمترین آزار دهنده انسان  و مناظر بدی را روی پوست ایجاد  می نماید.                                                 

ناخن های دراز محل تجمع کثافات،  باکتریها و حتی انگلها و قارچها  می باشد  که حدالامکان  نسبت  به

کوتا نمودن  ناخنهای  انگشتان  پا و دست  هفته ای  یکبار اقدام نماییم.

5-موهای  ژولیده  و  چرکی :  کوتاه نمودن موها  و شانه کردن   مرتب و شستشوی  بموقع  آن و نیز کوتاه نگه داشتن سبیل  چهره خوبی را برای انسان  نمایان  می سازد 

6- عدم شستشوی  پاها و کم توجهی  به بهداشت پا  که کثیف بودن  جوراب  از نتایج آن می باشد  موجب آزار دیگران  میگردد .

 7- عدم مراقبت های  بهداشتی  چشم ( تولید بیماریها ی تراخم – کنژنکتیویت)

8- پوسیدگی دندانهای  و رعایت نکردن  بهداشت دهان  و دندان : در این  صورت بیماریها ی شبیه  خرابی دندانهای  و چرکی  آن حتی باعث  ایجاد بیماری قلبی و کلیوی  و سلامت عمومی  انسان را به مخاطره می اندازد

9- محافظت ننمودن از گوش ( قسمتهای  خارجی و میانی  و داخلی  آن  را گرفتار )پارگی پرده شنوایی  ایجاد کری  میشود و اجتناب از آلودگی  های  صوتی  برای پیشگیری از عوارض  سوء آن توصیه شده است .

10- عوامل ایجاد کننده بیماریهای  قلبی و عروقی مثل  بد ی تغذیه ، دخانیات ، پر فشاری  خون ، فشارهای  روانی، بیماری دیابت ،  بیماریهای  غیر واگیر و واگیردار – فعالیتهای  جسمی کم

11-  نظافت نا مناسب لباس  و بی دقتی در انتخاب نوع لباس  : بطوریکه امام صادق علیه السلام  فرمود هر کس لباس تهیه می کند باید آن را پاکیزه  واز مجرای حلال تهیه نمایند  یا پیامبر  اکرم  فرموده اند از عومل  گرامی  داشتن  مومن  نزد خدا  این  است که لباسش را پاکیزه  کند  و آنچه خدا بر او ارزانی  داشته راضی باشد . و در کافی  جلد 6 صفحه 439 آن حضرت   در باره  کسی  که لباس کثیفی  پوسیده  بود  فرمود  آیا  این شخص آب  پیدا نکرده که لباسش را بشوید.

12- آب آلوده :  استفاده  از آب  سالم  و روان در اسلام نیز دائما توصیه  شده است . در زمان شیوع  بیماریهای مثل وبا ضد عفونی  با پر کلرین و یا جوشاندن  آن برای مصارف در بهداشت فردی  توصیه میگردد و استحمام  با آبی که آفتاب خرده و یا استفاده از این  آبها مورد توصیه قرار نگرفته  است از پیامبراکرم  روایت  می کنند که فرمود از آبی که در آفتاب داغ شده وضو نگیرید  و غسل نکنید و با آن خمیر  تهیه نکنید که زمینه ساز  ابتلا به    برص است.دانش پزشکی امروزی پیدایش  رادیکالهای  آزاد مثبت را دلیل زیانبخش بودن آن  دانسته  است  از کتاب آئین تندرستی  مساله  رادیکالهای  آزاد منفی  در هوا  (اکسیژن منفی)   و نقش آن در نشاط  و شادابی انسان  وفور  این رادیکالهای  آزاد  سودمند  در  هوای  کوهستانهای  بخصوص در اوایل صبح  نیز مسئله  جالبی است  بعکس در جاهایی که وسایل  فلزی  فراوانی  وجود  دارند ویا منابع ایجاد رادیکالهای  مثبت فعالیت  زیادی  دارند ( مثل  شهرهای  شلوغ ) بدلیل  کاهش  نسبت رادیکالهای  منفی  به رادیکالهای  مثبت افراد عصبانی ،بی حوصله، بد خلق و بی نشاط می شوند(فلزات رادیکالهای منفی را به خود جذب می کنند)شنیده شده است که در برخی بیمارستانهای روانی در روسیه از طریق سیستم تهویه مطبوع یونهای منفی وارد فضا می کنند تا در بهبودی بیماران تسریع شود.

    استحمام و غسلهای واجب در اسلام نیز یکی از منابع تامین کننده بهداشت فردی بخصوص تمیزی پوست و شادابی آن محسوب  می گردد

13 - افسردگی در بهداشت فرد صدمات زیادی بر روحیه انسان زده و نشاط او را از بین می برد و خود یکی از عوامل بزرگ اختلالات رفتار و عقب افتادن اقدامات به موقع می شود . انسان بخاطر تامین سلامتی خویش بایستی راههای غلبه بر آن را فرا گرفته و بیشتر برنامه های شاد را جایگزین نماید.

14 - خواب ناکافی و عدم استراحت برای ادامه فعالیتها تاثیر منفی دارد خواب و استراحت بمدت 8 ساعت در روز برای هر انسان نیاز است که در صورت عدم تامین آن کسالت روحی و جسمی انسان را آزار می دهد. در آیات قرآنی بر خواب شبانه و فعالیتهای هنگام روز تاکید شده است. مثلا الله الذی جعل لکم الیل لسکنوا فیه یعنی پروردگاری که برای شما شب قرار داد تا در آن آرام بگیرید. موضوع خواب در بهداشت فردی استراحت برای تامین هورمون رشد برای بازسازی و سازندگی در بدن نقش اساسی دارد.

نتیجه گرفته می شود در تامین بهداشت فردی انسان کلیه نیازهای سلامتی خویش را مد نظر قرار می دهد و این مسئله از زمان پیدایش انسان رو به ترقی گذاشته و از پیامبران تا به امروز نتایج مثبتی را برای ترقی انسانها و پیشرفت آنها نقش اساسی را بازی کرده است. زیرا این جسم سالم است که می تواند فعالیت کافی را داشته باشد

   کشورهای غربی و اروپائیان برای پیشرفت امورات تندرستی از تمدن اسلامی و طب سنتی ما بهره بسیاری را جسته اند و ما مسلمانان با الگوبرداری از کتابهای مقدس و پیشوایان گرانقدر خویش این رفتارهای صحیح بهداشتی را در رفتارهای فردی خویش مستحکم نموده جان خویش و سلامتی آن را در زندگی بر همه چیز مقدم شماریم.